"Nad Niemnem" E. Orzeszkowa

Eliza Orzeszkowa to polska pisarka, która żyła w latach 1841-1910. Tworzyła w okresie pozytywizmu.  Debiutowała jako prozaik w roku 1866 poprzez publikację opowiadań oraz powieści tendencyjnych, jak: „Marta” czy „Pan Graba”. Oprócz tego jest autorką tak znanych dzieł, jak: „Meir Ezofowicz” czy „Gloria victis”.

Po utwór „Nad Niemnem” sięgnęłam dlatego, iż książka znajduje się na szkolnej liście lektur jedynie jako fragment. Mnie zaś zainteresowało o czym Orzeszkowa pisała. Ponadto styl tej pisarki bardzo mi odpowiada.

Lektura opowiada o wielu aspektach. Obejmuje powstanie styczniowe, zawiera legendę (o Janie i Cecylii, nota bene naprawdę piękną), traktuje o miłości, jej zawiłościach, problemach związanych z klasą społeczną, ponadto o pracy na wsi czy konfliktach między pokoleniami.

Główną bohaterką jest Justyna Orzelska, bardzo inteligentna i młoda dziewczyna. Zakochuje się w Janku Bohatyrowiczu, który należy do schłopiałej szlachty. Ślub z nim mógłby spowodować mezalians, który w czasie, kiedy trwa akcja utworu, jest czymś oburzającym. Nie zdradzę kogo bohaterka wybierze, gdyż adoratorów ma kilku. Kuzyn Zygmunt i bogaty Teofil Różyc również ubiegają się o serce młodej dziewczyny. Zwłaszcza oferta drugiego z zalotników jest godna uwagi, z faktu jego wysokiej pozycji i dużego majątku. Poznajemy jednak nie tylko losy Justyny, ale i innych postaci pojawiających się w utworze; Benedykta Korczyńskiego, Witolda Korczyńskiego, Anzelma Bohatyrowicza, Klotyldę, Martę Korczyńską itp. Bohaterów ważnych jest dużo, jednak w całej powieści, która ma 400 stron nie ma ich tak wielu, jakby mogło się wydawać.

Orzeszkowa ukazuje stosunek ziemiaństwa do spraw Polski, który jest bardzo zróżnicowani. Niektórzy bohaterowie są bardzo przywiązani do ziemi, zaś inni marzą tylko o tym, aby ją opuścić, by osiąść za granicą.

Głównym tematem lektury jest praca, zgodnie z założeniami pozytywizmu, eksponująca jej wartość od najlepszej strony i oczywiście, jakżeby inaczej, praca wygrywa. Jakim sposobem jednak to się odbywa, to już doczytać możecie sami, jeśli jeszcze tego nie zrobiliście.

Piękne i pełne plastyczności są opisy przyrody, którymi można się zachwycać naprawdę długo. Książka nie nuży, mimo statyczności. Czyta się ją przyjemnie i z pewną dozą miłej melancholii.

Aby w pełni oddać się temu, co przedstawia Orzeszkowa, potrzebne jest ciche i spokojne otoczenie. Nie można czytać lektury w autobusie czy tramwaju, w drodze do pracy czy szkoły, w poczekalni do lekarza czy w krótkiej chwili śniadaniowej przerwy. Książkę trzeba potraktować jak przyjaciela, jak kogoś, kto chce opowiedzieć niezwykle ważną dla niego historię. Czas i skupienie pozwolą uchwycić wszystko to, co istotne.

Jedyną wadą utworu może być brak dynamizmu, jednak moim zdaniem, dzięki statyczności utwór niesie w sobie głębokie przesłanie, tak ważne w literaturze.

Cieszę się, że przeczytałam tę pozycję. Niewątpliwie będę czytać jeszcze niejeden utwór Orzeszkowej (niekoniecznie w najbliższym czasie, ale mimo wszystko… ;-)). Tę książkę ze szczerym sercem polecam. Jest urzekającą lekturą, wspaniałą na odprężenie się. Jednocześnie przypomina wysłuchiwanie opowieści autorytetu. Warto, naprawdę warto  przeczytać „Nad Niemnem”.